Dỡ bỏ tòa nhà ‘Hàm cá mập’, kiến trúc sư, chuyên gia về Hà Nội nói gì?

Mặt tiền tòa nhà “Hàm cá mập”. Ảnh: Việt Linh.

Việc dỡ bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” theo đề xuất của UBND Thành phố Hà Nội đang nhận được sự đồng thuận từ giới chuyên gia và công chúng. Theo PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng, quyết định này là “hợp tình hợp lý” bởi công trình không đáp ứng được kỳ vọng về một biểu tượng kiến trúc phù hợp với vị trí đắc địa của Hà Nội.

Cần một không gian công cộng hơn là địa điểm thuần kinh doanh

Tọa lạc ngay trung tâm Thủ đô, đối diện Hồ Gươm – biểu tượng văn hóa, lịch sử của Hà Nội – tòa nhà “Hàm cá mập” được kỳ vọng trở thành một điểm nhấn kiến trúc mang đậm bản sắc Việt Nam. Tuy nhiên, thiết kế hiện tại của công trình lại gây nhiều tranh cãi ngay từ khi mới xây dựng.

KTS Trần Minh Tùng – Trưởng Bộ môn Kiến trúc dân dụng, Khoa Kiến trúc & Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội – cho biết hình thức ban đầu của tòa nhà “Hàm cá mập” sử dụng các vật liệu màu tối (kính nâu, mái đen) không phù hợp với cảnh quan chung khu vực nên Thành phố Hà Nội đã có yêu cầu chỉnh sửa. Hiện nay tòa nhà này đã được điều chỉnh với màu sắc sáng hơn nhưng hình thức sau thay đổi vẫn chưa làm thỏa mãn các nhà quản lý lẫn các chuyên gia.

Bên cạnh đó, tòa nhà cũng không đáp ứng mong đợi của người dân. Thay vì là một địa điểm công cộng, “Hàm cá mập” đã trở thành một nơi đơn thuần khai thác kinh doanh.

“Công trình ‘Hàm cá mập’ đáng lý phải tạo ra cảm giác tích cực, khiến người tham quan thưởng lãm khi nhìn vào khơi gợi được tình cảm với thành phố, nhưng thật tiếc tòa nhà này lại không đạt được kỳ vọng”, tác giả cuốn sách Không gian công cộng trong bối cảnh chuyển đổi nói.

Khu đô thị mới tại Hà nội hai thập kỷ nhìn lại một mô hình nằm trong bộ ba cuốn sách kiến trúc đạt Giải Vàng thưởng Quy hoạch Đô thị Quốc gia 2020 của PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng. Ảnh: Bình Bán Books.

Từ góc độ của KTS Trần Huy Ánh, khi tòa nhà này được xây dựng 30 năm trước, nhu cầu về không gian công cộng chưa cao như hiện nay. Tuy nhiên, mật độ dân cư, tần suất hoạt động tại khu vực Hồ Gươm đã gia tăng đáng kể. Việc giữ lại một công trình không phù hợp làm hạn chế tầm nhìn và cản trở sự phát triển của không gian đô thị.

“Để cải thiện chất lượng sống của người dân, cần mở rộng không gian Hồ Gươm bằng cách loại bỏ các công trình kiến trúc không cần thiết, tạo thêm không gian sinh hoạt chung và giúp gió từ hồ có thể luồn sâu vào phố cổ. Đây không chỉ là cách nâng cao giá trị cảnh quan mà còn giúp Hà Nội phát triển theo hướng hiện đại, linh hoạt và sáng tạo hơn”, KTS Trần Huy Ánh nói.

KTS Trần Huy Ánh cho rằng dỡ bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” không phải là một quyết định dễ dàng nhưng đây là một bước đi cần thiết để mang tới vẻ đẹp mới cho Hồ Gươm. Khi không gian này được giải phóng, Hà Nội sẽ có cơ hội xây dựng một điểm nhấn kiến trúc thực sự mang tính biểu tượng, phục vụ lợi ích chung và phản ánh đúng tinh thần của một thành phố nghìn năm văn hiến.

Mở rộng quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục cần suy xét

Theo một số ý kiến, việc dỡ bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” có thể tạo điều kiện cho việc mở rộng quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục – một địa điểm có giá trị văn hóa và lịch sử.

PGS.TS Bùi Xuân Đính cho biết quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục gắn liền với phong trào yêu nước và cải cách đầu thế kỷ XX. Đây từng là nơi các sĩ phu yêu nước tuyên truyền tư tưởng duy tân, vận động cải cách và thức tỉnh quần chúng trước những hủ tục lạc hậu. Không gian quảng trường xưa kia rộng rãi, tạo điều kiện cho các hoạt động tập hợp, diễn thuyết. Đến đầu thập niên 1990, tòa nhà “Hàm cá mập” được xây dựng, thu hẹp không gian vốn có và làm gián đoạn cảnh quan khu vực.

PGS.TS Bùi Xuân Đính, Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. Ảnh: Đức Huy.

“Việc phá bỏ tòa nhà này là điều cần thiết. Sau đó, chúng ta có thể tìm cách sắp xếp lại, làm cho nó quang đãng hơn với các công trình tiện ích phục vụ cộng đồng. Ngoài ra, thành phố cũng có thể đặt các tấm bảng nói về lịch sử của quảng trường này”, PGS.TS Bùi Xuân Đính nói.

Nhà văn Đỗ Phấn – một cây bút gắn bó với Hà Nội – cho rằng việc mở rộng không gian này phải đi kèm với mục tiêu rõ ràng. “Nếu thay đổi, cần có định hướng cụ thể nhằm tôn vinh giá trị lịch sử, không đơn thuần chỉ là gia tăng diện tích. Bất cứ sự can thiệp nào vào khu vực quanh Hồ Gươm cũng cần được thực hiện với sự tôn trọng tối đa đối với bối cảnh văn hóa, kiến trúc”, nhà văn Đỗ Phấn nói.

Lịch sử cho thấy quảng trường là biểu tượng của sự thay đổi và thức tỉnh dân tộc đầu thế kỷ XX. Trước khi có quảng trường, khu vực này là bãi đất hoang trồng dừa, từng được gọi là Vườn Dừa hay Bãi Gáo. Dưới thời Pháp thuộc, thực dân đặt tên nơi đây là Quảng trường tướng Négrier, gắn với một viên tướng từng tham gia chiến dịch Bắc Ninh, Lạng Sơn. Đến năm 1907, khi trường Đông Kinh Nghĩa Thục được thành lập, nơi này dần trở thành trung tâm của các hoạt động giáo dục khai sáng và phong trào cải cách.